Onderstaande tekst is ook te lezen op:
www.hurdegaryp.nl - knop DORPSBELANGEN en vervolgens de knop Extra info lessenaars.

Geschiedenis
In 1479 verkoopt Folka Wytiaz land bij Tytsjerk, genaamd toe Gela slaet. Dit is de eerste schriftelijke vermelding van dit landgoed.

Langs de Oude Weg (Suwâldsterdyk) tussen Hurdegaryp en Tytsjerk lag in 1718, volgens de kaart van Schotanus en Halma, een stinswier. Misschien mag de wier als een voorganger van het huis Galeslot worden gezien. In de 16de eeuw werd hier een herenhuis gesticht, dat vermoedelijk eigendom was van de ambtenarenfamilie Rataller. Galeslot zou een soortgelijke achtergrond hebben als het naburige Toutenburg in Swarteweisein onder Ryptsjerk.

Tussen 1531 en 1543 is Jeroen van Rataller eigenaar. Hij is in die jaren grietman van Tytsjerksteradiel en wordt opgevolgd door Johan van Rataller (†1590), die van 1549 tot 1584 grietman is. Diens dochter Genoveva erft Galeslot van hem. Zij trouwt met Wolphaert van Lezaen, die haar vader in 1584 opvolgt als grietman. Zowel Genoveva als Wolphaert zijn in Hurdegaryp begraven.

Dit echtpaar heeft één nakomeling: hun dochter Ida van Lezaen. Zij trouwt in 1613 met Sabe Jans van Wissema en in 1628 met Johan Watzes Roorda, waardoor Galeslot in handen van de adelijke familie Van Roorda komt en mogelijk de naam Roorda State krijgt.

In 1639 maakt Ida van Lezaen haar testament op, waarin ze als erfgenaam van Galeslot aanwijst in volgorde: Watze van Roorda (haar jongste zoon), Duco Sabinus van Wissema (zoon uit haar eerste huwelijk) en de oudste van haar kinderen of kleinkinderen met de naam Jan of Ida. Na de dood van Ida in 1648 en de dood van Johan in 1657 erft hun zoon Watze van Roorda "de kostelycke zate ende landen, bestaende in een huisinge, schuyre, hovinge, bomen ende plantagie Gaeleslot genoemd". Galeslot wordt in 1664 vermeld als belangrijke eigenerfde state.

In 1670 sterft Watze kinderloos. Hij wordt evenals zijn grootouders Wolphaert en Ida van Lezaen in de kerk aan de Zomerweg begraven. Het was deze Watze van Roorda die de familiebank in de vorige kerk liet plaatsen en zo zijn vaste plek in de kerk kocht. Deze herenbank, met familiewapen, werd rond 1668 gemaakt en is in 1711 meegegaan naar de huidige kerk. Na de dood van Watze vererft de State op Duco Sabinus van Wissema, een zoon uit het eerste huwelijk van Ida van Lezaen, met Sabe Jans van Wissema. Hij is getrouwd met Frau Bockesdr Burmania. Ze sterven respectievelijk in 1678 en 1680, waarna de State vererft op hun oudste dochter Ida van Wissema, in overeenstemming met het testament van Ida van Lezaen.

Op de kaart van Schotanus uit 1685 komen we de State tegen onder de naam Gaal Slot en vlak erbij wordt een Vogel Kooy (eendenkooi) aangegeven. De grachten om het huis zijn goed te herkennen. De huidige straatnamen Gaelekamp, Koaikamp en Einekoai verwijzen naar het terrein (kamp).

^{foto: www.stinseninfriesland.nl}
Jacobus Stellingwerf, tekening van Roorda State te Hardegarijp (1723). Deze afbeelding kan het Galeslot zijn.

Als in 1706 het terrein wordt verkocht aan de familie Reitsma, zijn de gebouwen uit de 16e eeuw reeds lang verdwenen. In de 18e eeuw verandert de state in een boerderij. Deze boerderij, althans het woonhuis, is na 1750 opnieuw opgebouwd. De gracht rondom het Galeslot is tot op heden bewaard gebleven. Uit het archief blijkt dat Gielt Claassen Reitsma in 1828 eigenaar is en Gerrit Gjalts Reitsma in 1832.

De schuur van de boerderij wordt in 1902 afgebroken. Het woonhuis blijft staan en wordt in twee delen gesplitst: Hoeksterpaed 9 en 11. De Reitsma's verhuizen naar de boerderij aan de Rijksstraatweg 24. Op dit terrein staat sinds 1961 het huis van architect Abe Bonnema (1926-2001). Vanaf 1706 tot 1963 zijn de Reitsma’s eigenaar van Galeslot. De straatnaam Reitsmaweg verwijst nog naar deze invloedrijke familie.

Vanaf 1936 woont de familie Sibma op Hoeksterpaed 9. Op nummer 11 woont familie Dijkstra van 1936 tot 1952. Vanaf 1952 woont familie Lindeboom op dit adres. De echtgenotes van Theunis Sibma (1904-1976) en Reinder Lindeboom (1909-1982) zijn zussen: Jacoba (1909-1988) en Trijntje de Jong (1911-1994). Trijntje Lindeboom-de Jong is de laatste bewoonster van het oude Galeslot. Zij vertrekt op 23 februari 1989 naar een bejaardenwoning aan de Sinderhôven 188.

In 1963 wordt het terrein met opstallen door de familie Reitsma verkocht aan gemeente Tytsjerksteradiel onder het volgende beding: "Het huidige landschappelijke karakter van het onroerend goed…, bestaande uit een woonhuizinge met erf en tuin, omzoomd door een gracht met houtgewas, als één geheel te zullen handhaven, met dien verstande, dat herbouw, uitbreiding of verbouwing van het woonhuis, rekening houdende met de dan geldende wooneisen, zal zijn toegestaan."

^{bron: gemeentearchief Tytsjerksteradiel}

Op de avond van Goede Vrijdag 24 maart 1989 brandt het uitgewoonde en verwaarloosde pand af. De grote lindeboom uiterst rechts achter het huis, vermoedelijk geplant na de sloop van de stal in 1902, is ook door de brand beschadigd, maar staat tot op heden nog fier overeind, evenals de leilindes voor het huis en de hulst links onderin de hoek.

Na de brand schrijft de gemeente een wedstrijd uit voor bebouwing en inrichting van het terrein. De voorkeur gaat uit naar vernieuwende architectuur, passend bij het monumentale karakter van het landgoed. De winnaars van de wedstrijd zijn de huidige bewoners.

^{Gealeslot 1973 - foto: Harry J. van Borkulo}

De naam Galeslot De eerste vermelding van het landgoed, onder de naam Gela Slaet, dateert uit 1479. In de koopakte van 1688 heeft het terrein de naam Galeslot. In oorkondes, eigendomsaktes en op plattegronden komen onder andere de volgende namen voor: Gelaslaet, Gheellesloet, Gaalsloot, Gaal Slot, Galeslot, Gaeleslot, Gealeslot. Over de herkomst van de naam bestaan meerdere theorieën. Door een vermelding in 1543, weten we dat Gheellesloet aan de westzijde grensde aan de grenssloot tussen Hurdegaryp en Tytsjerk en/of Ryptsjerk. Een andere mogelijkheid is dat de zeventiende-eeuwse bewoners Van Lezaen hun residentie in Hurdegaryp vernoemden naar hun vroegere bezit in de Utrechtse Vechtstreek, waar de naam Galesloot veelvuldig voorkomt. Ook voor de betekenis van de naam zijn meerdere mogelijkheden. De naam Galeslot kan afgeleid zijn van sloot of slot. Gaal betekent geringe verhoging. Het slot stond op een zandrug. Gale betekent slijkerig water. Een zanderige, gele sloot liep langs de residentie. Geal(l)e betekent nachtegaal. Het kan ook een jongensnaam zijn.

Tijdlijn eigenaars / bewoners van Galeslot

1479		Gela slaet wordt verkocht door Folka Wytiaz.
1511		Het Galeslot wordt niet aangeslagen voor grondbelasting, want er is geen sprake van landbezit.
1531 - 1543		Hieronijmus (Jeroen) van Rataller is eigenaar
1590		Johan van Rataller, overlijdt. Zijn dochter Genoveva van Rataller († 5 maart 1625) erft Galeslot. Zij trouwt met Wolphaert van Lezaen († 29 mei 1610). Wolphaert en Genoveva krijgen één kind, hun dochter Ida.
Eind 16e eeuw		Wolphaert van Lezaen en zijn vrouw Genoveva bouwen Galeslot en gaan daar wonen.
1625		Ida van Lezaen, hun dochter, wordt eigenaresse. 1613 Ida trouwt met Sabinus van Wissema. Uit dit huwelijk zijn minstens 4 kinderen geboren: Wolphaert, Jan, Lucia, Duco. 1628 Ida trouwt met Johan Watzes van Roorda (Jan). 1629 geboorte Watze van Roorda (Valerius).
1639		Ida wijst in haar testament als erfgenaam van Galeslot in volgorde aan: Watze van Roorda, haar jongste zoon; Duco Sabinus van Wissema; de oudste van kinderen of kleinkinderen met de naam Jan of Ida.
1648		Ida van Lezaen overlijdt.
april 1657		Johan van Roorda overlijdt aan overmatig drankgebruik. Watze van Roorda erft Galeslot en wordt grietman van Rearderhiem.
8 april 1670		Watze van Roorda (jonkheer) overlijdt, 41 jaren oud, ongehuwd en kinderloos. Hij wordt in de oude kerk begraven. Ter nagedachtenis aan hem is een monumentale grafsteen met familiewapens gemaakt en in de oude kerk aan de Zomerweg geplaatst. Boven elke twee familiewapens bevindt zich een helmteken. Deze fraaie grafsteen is bij de bouw van de nieuwe kerk in 1711 overgebracht en geplaatst in het portaal van de kerk aan Rijksstraatweg 54. Duco Sabinus van Wissema erft Galeslot. Na zijn dood erft Ida van Wissema Galeslot, in overeenstemming met punt 2 en 3 uit het testament van Ida van Lezaen.
1688		Ida van Wissema, weduwe van Gellius Wybrandus van Jongestal verkoopt Galeslot aan Geiske Freerx, weduwe van koopman Poulus Stonebrinck. Beide dames wonen in Leeuwarden. Verkoopprijs: 7.300 gulden, inclusief kerkstoel en vogelkooi. Het is een ‘adelijcke sathe’.
21 juni 1706		Hendrica Stonebrinck, dochter van Geiske Freerx en Poulus Stonebrinck, verkoopt Galeslot aan Giolt Clases Reitsma en Trijntie Gerryts (ook andere spellingen van de namen komen voor). Verkoopprijs: 8.650 gulden.
1706 - 1963		Familie Reitsma is eigenaar van Galeslot.
1711		De grondbelasting beschouwt het landgoed als ‘slot’.
1723		Jacobus Stellingwerf maakt de tekening van ‘Roorda State te Hardegarijp’
1759-1805		Het landgoed wordt beschreven als 'heere-huizinge'.
1805 - 1810		Het oude slot wordt vervangen door nieuwbouw, bestaande uit boerderij met voorhuis.
1828		Gielt Claassen Reitsma wordt als eigenaar genoemd.
1832		Gerrit Gjalts Reitsma wordt als eigenaar genoemd.
1902		De schuur, behorend bij de boerderij wordt afgebroken. De familie Reitsma verhuist naar de boerderij op adres Rijksstraatweg 24. De Reitsma’s splitsen het woongedeelte in tweeën. Links woont familie Sibma, rechts woont familie Lindeboom.
1963		De familie Reitsma verkoopt het landgoed aan gemeente Tytsjerksteradiel.
1989		De laatste bewoonster, Trijntje Lindeboom-de Jong verlaat het Galeslot op 23 februari. Het huis wordt door brand verwoest op de avond van Goede Vrijdag 24 maart.
1990		De gemeente schrijft een architectuurprijsvraag uit voor woning en tuin. De winnaars daarvan zijn de huidige bewoners.

^{© HJvB 06-2021}

 

^{foto: Marian Hulshof}